Khoa học phi tập trung cho phép dân chủ hóa khoa học, mang lại bộ mặt mới cho cuộc Cách mạng Khoa học hiện đại.
Các nhà khoa học có thể tận dụng các công cụ Blockchain, như hợp đồng thông minh và token, để thúc đẩy sự hợp tác trong khoa học giữa nhiều bên. Phong trào được gọi là khoa học phi tập trung này, hay gọi tắt là DeSci, kết hợp giữa công nghệ Blockchain và Web3 để cải thiện các nghiên cứu khoa học.
Một mục tiêu chính của DeSci là mang đến sự tham gia và tài trợ lớn hơn cho khoa học, cũng như dân chủ hóa quá trình đánh giá ngang hàng (peer-to-peer). Quá trình này đang bị áp đảo bởi nhiều trang báo mà gây tốn kém để có thể xuất hiện trên đó và đấu tranh với việc kiểm duyệt. DeSci còn có thể tạo ra tiêu chuẩn cho các nghiên cứu bằng công nghệ bằng chứng tồn tại (proof of existence).
Nếu như trên các Blockchain tài chính như là Bitcoin, các giao dịch được xác minh bởi một mạng lưới các thợ đào, thì các nghiên cứu cũng có thể được xác minh bởi những người tham gia mạng lưới Blockchain các nhà khoa học.
DeSci: Phi tập trung hóa khoa học
Hệ thống đánh giá ngang hàng dựa trên Blockchain có thể minh bạch, và mang lại sự uy tín cho những nghiên cứu của người tham gia dùng biệt danh. Nếu như những nhà khoa học có thể nhận được cổ phần hoặc phần thưởng vì đã tham gia thì sẽ khuyến khích được sự đóng góp từ một cộng đồng lớn hơn.
Về cơ bản, khoa học phi tập trung giúp phát triển những nền tảng mà cho phép mọi người làm việc với thứ mà Tiến sĩ Benjamin Bratton gọi là “mã nguồn của vạn vật” với mức độ cơ bản. Khoa học phi tập trung cho phép dân chủ hóa khoa học, mang lại bộ mặt mới cho cuộc Cách mạng Khoa học hiện đại. Cách để thực hiện điều này là dân chủ hóa việc tiếp cận tới khoa học – nghĩa là, cho phép những nhà khoa học bình dân tham gia vào.
Chúng ta đã chứng kiến điều này xảy ra với máy tính, và chúng tôi tin rằng điều này cũng có thể xảy ra với khoa học. Mở đầu của cuộc cách mạng máy tính, rất khó để làm việc với các phần mềm, rất ít người hiểu được loại công nghệ này. Nhưng qua thời gian, nó trở nên trực quan và đơn giản hơn – nhờ các mức độ trừu tượng khác nhau – và vì vậy cho phép nhiều người đóng góp vào hơn.
Những công nghệ cho phép điều này xảy ra bao gồm Javascript và những chương trình được phát triển để khiến việc code trở nên hiệu quả hơn. Ở mức độ đơn giản hơn, công nghệ như WordPress cho phép những người không hiểu về phần mềm hay code có thể tạo ra website của họ.
Ứng dụng Blockchain vào khoa học
Công nghệ Blockchain (token, NFT và metaverse) có tiềm năng tác động tích cực tới nền kinh tế nền tảng, giúp dân chủ hóa sự tiếp cận với những hợp tác khoa học. Khi bạn nghĩ về các nền tảng, bạn thường nghĩ đến Uber hoặc Airbnb, đây đều là những dự án làm thay đổi thế giới. Tuy nhiên, nền kinh tế của các nền tảng là một lĩnh vực rất mới mẻ và nó thực chất đang thúc đẩy Lý thuyết trò chơi như một bộ môn học thuật. Quá trình này bắt đầu với Bitcoin (BTC) và được phát triển bởi Ether (ETH) và hàng chục, hàng trăm nền tảng Blockchain khác.
Các nền tảng web và các ứng dụng thường mang tính hướng tâm trong quá trình tạo ra giá trị. Có nghĩa là những nền tảng này càng được sử dụng nhiều thì càng tạo ra giá trị cho người sử dụng. Blockchain giúp tạo ra một sự sắp xếp công bằng hơn, càng nhiều người tham gia vào các nền tảng, và càng nhiều người đóng góp giá trị vào nền tảng đó thì những giá trị người dùng nhận lại càng nhiều. Khoa học phi tập trung cũng vậy, những người tạo ra giá trị – các nhà nghiên cứu, các nhà khoa học,… – nhận được giá trị tương đương với những gì họ đóng góp.
Tác động mà điều này tạo ra đối với những nghiên cứu cơ bản trong khoa học và toán học và những lĩnh vực khác có thể vô cùng quan trọng. Nếu bạn có những kiến thức hoặc hiểu biết mà có giá trị đối với một dự án nào đó, người khác có thể tận dụng những đóng góp của bạn, và bạn có thể được công nhận vì đóng góp này và được trả công trong tương lai.
NFT sẽ đóng một vai trò lớn trong tương lai của metaverse vì các nghiên cứu khoa học sẽ được chuyển giao một cách an toàn thông qua NFT. Các tổ chức học thuật đã bắt đầu sử dụng NFT. Ví dụ như trường Đại học California tại Berkeley đã đấu giá NFT dựa trên những tài liệu liên quan đến James Allison, nhà khoa học đoạt giải Nobel vì nghiên cứu về bệnh ung thư, với giá hơn 50.000 đô.
Lực lượng Không gian Hoa Kỳ, một bộ phận của Quân đội Hoa Kỳ, đã bắt đầu bán một loạt các NFT về hình ảnh thực tế tăng cường của vệ tinh và biểu tượng không gian. Đã có rất nhiều ứng dụng thực tế của NFT trong khoa học và chắc chắn sẽ còn nhiều hơn nữa.
Blockchain là một giải pháp tối ưu cho việc cảm biến, chỉ mục và tính toán giá trị. Công nghệ này mang lại tiềm năng, giờ chỉ còn phụ thuộc vào việc các tổ chức DeSci chứng minh giá trị của họ, chất lượng khoa học và hiệu quả tổng thể trong việc cải tiến quy trình khoa học.
